Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu pracowników? Skuteczne sposoby

Konkurencyjny rynek pracy wymusza na organizacjach prowadzenie polityki nastawionej na spełnianie oczekiwań swoich pracowników. Choć może się wydawać, że pracowników fizycznych łatwo jest zastąpić, to w rzeczywistości zaangażowani i zmotywowani do działania pracownicy produkcji są dla firm na wagę złota. Okazuje się jednak, że właśnie ta grupa oddanych i ambitnych osób jest najbardziej narażona na wypalenie zawodowe w przypadku poczucia stagnacji. Jakie działania należy podjąć, aby zapobiegać wypaleniu zawodowemu pracowników? 

Ciekawych informacji na temat wypalenia zawodowego dostarcza publikacja Wypalenie zawodowe – problem naszych czasów przygotowana przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców we współpracy z innymi ekspertami. Badano dwie grupy – kadrę menedżerską oraz pracowników niższego szczebla. Z publikacji dowiadujemy się między innymi, że firmy nie wiedzą, jak dbać o zdrowie psychiczne pracowników – aż 53% do 70% organizacji nie ma żadnej polityki przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu. Jednocześnie mniej niż połowa menedżerów oraz mniej niż ⅓ pracowników deklaruje, że w może liczyć w swojej firmie na atmosferę otwartości i szacunku oraz komfortowe warunki pracy. 

Odpowiednio 24% menedżerów i 28% pracowników uważa swoją pracę za stresującą, co oznacza, że mniej więcej co czwarty ankietowany jest narażony na wypalenie zawodowe. Badanie dostarczyło również istotnych informacji na temat możliwych przyczyn problemów komunikacyjnych i braku wzajemnego zrozumienia między kadrą zarządzającą a pracownikami. W badaniu zapytano o to, kto zdaniem ankietowanych jest najbardziej narażony na wypalenie zawodowe. W tym przypadku 47% pracowników wskazało, że wypalenie może dotknąć każdego, jednak w mniejszym stopniu dotknie ono członków zarządu i dyrektorów. Całkowicie odwrotnych odpowiedzi udzielili menedżerowie – ich zdaniem najbardziej podatni na wypalenie zawodowe są właśnie dyrektorzy (52%), członkowie zarządu (45%) oraz menedżerowie (45%). 

Pracownicy znacznie częściej deklarują, że spotkali się z wypaleniem zawodowym (46%), w porównaniu do menedżerów (23%). Może to więc oznaczać, że wypalenie zawodowe dwukrotnie częściej dotyka pracowników niższego szczebla, niż menedżerów. 

Przykrych wniosków dostarcza również pytanie o wstydliwość tematu wypalenia zawodowego. Aż 20% menedżerów oraz 27% pracowników odpowiada, że wstydzi się reakcji otoczenia oraz konsekwencji ze strony pracodawcy w przypadku przyznania się do syndromu burnout. Wnioski nasuwają się same – jeśli firmy chcą chronić pracowników przed wypaleniem zawodowym, muszą popracować nad wewnętrzną polityką pracy. 

Wypalenie zawodowe występuje przede wszystkim u osób dotychczas bardzo pracowitych, ambitnych, zmotywowanych i zaangażowanych w swoje obowiązki. Zmiana pojawia się w momencie, gdy pracownicy przestają odczuwać satysfakcję z pracy, nie widzą szansy na dalszy rozwój oraz czują się wyczerpani fizycznie, psychicznie i emocjonalnie. 

Przyczyny wypalenia zawodowego można podzielić na dwie grupy: indywidualne związane z osobowością pracownika oraz zewnętrzne wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania organizacji. 

Za przyczyny wypalenia zawodowego uznaje się między innymi: 

• uwarunkowanie środowiska, 
• zachwiane poczucie własnej wartości, 
• tendencje do nadmiernej rywalizacji, 
• zbyt silne zaangażowanie w pracę, 
• przepracowanie i wyczerpanie, 
• brak sukcesów i rozwoju w pracy, 
• poczucie braku wpływu na sytuację, 
• perfekcjonizm i nadodpowiedzialność, 
• niska samoocena, 
• brak satysfakcji z pracy, 
• brak równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, 
• zbyt wiele obowiązków, 
• niskie wynagrodzenie. 

Wypalenie zawodowe pracownika oznacza utratę motywacji, obniżenie efektywności oraz brak satysfakcji z pracy. Zanim jednak pojawią się typowe objawy wypalenia, u pracownika można dostrzec objawy poprzedzające. Należą do nich między innymi: 

• subiektywne poczucie przepracowania, 
• brak chęci do pracy i niechęć wychodzenia do pracy, 
• poczucie izolacji i osamotnienia, 
• negatywne myśli, 
• negatywne postawy wobec innych osób, 
• brak cierpliwości, drażliwość i poirytowanie, 
• częste choroby. 

Typowe symptomy wypalenia zawodowego możemy podzielić na 4 grupy: fizyczne, emocjonalne, społeczne i związane z pracą.  

Fizyczne symptomy wypalenia zawodowego to:  

• częste uczucie zmęczenia, 
• częste bóle głowy lub mięśni, 
• częste dolegliwości przewodu pokarmowego, 
• zmiana apetytu,  
• problemy ze snem,  
• obniżona odporność. 

Emocjonalne symptomy wypalenia zawodowego to:  

• poczucie bezradności, 
• zwątpienie we własne możliwości,
• utrata motywacji i satysfakcji,   
• poczucie osamotnienia  cyniczne i negatywne nastawienie. 

Społeczne symptomy wypalenia zawodowego to:  

• izolowanie się od innych osób, 
• wyładowywanie frustracji na innych,  
• problemy w nawiązywaniu kontaktów. 

Powyższe objawy wypalenia są spowodowane pracą, jednak przenoszą się z płaszczyzny zawodowej również na płaszczyznę prywatną. Mogą więc dotyczyć także relacji rodzinnych oraz przyjacielskich. 

Do symptomów wypalenia zawodowego związanych bezpośrednio z pracą należą m.in.: 

• niewypełnianie obowiązków,  
• brak punktualności, 
• obniżona efektywność pracy, 
• ogólny brak entuzjazmu do pracy, 
• negatywizm. 

Bardzo trudno znaleźć rozwiązanie w momencie, gdy pracownik już odczuwa skutki wypalenia. Dlatego dla organizacji kluczową rolę powinna odgrywać profilaktyka wypalenia zawodowego. Jakie strategie unikania wypalenia w pracy warto podjąć, aby cieszyć się silną i zmotywowaną do pracy kadrą? 

Trudno walczyć z problemem, nie będąc świadomym jego istnienia. Zapobieganie wypaleniu zawodowemu pracowników powinno obejmować działania mające na celu informowanie kadry (na przykład w biuletynach, ulotkach, na tablicy informacyjnej) o możliwości wystąpienia wypalenia, przyczynach oraz objawach tego syndromu. Pracownicy muszą wiedzieć, że pracodawca nie ignoruje zagrożeń oraz podejmuje czynne działania mające na celu przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu wśród swoich pracowników. Doskonałym rozwiązaniem mogą być w tym przypadku programy wsparcia pracowniczego, dzięki którym pracownicy mogą zwrócić się o pomoc lub poradę w trudnej sytuacji. 

Praca zawsze będzie wiązać się ze stresem, jednak pracodawca powinien robić wszystko, aby minimalizować wpływ stresu na pracę podwładnych. Nieustanne zmiany, za którymi trudno nadążyć, wymaganie pracy ponad możliwości pracowników, nieprzyjemna atmosfera, karanie za najmniejsze przewinienia i nadmierna eksploatacja prowadzą do wyczerpania fizycznego oraz psychicznego. Redukcja czynników stresogennych stanowi jeden z kluczowych czynników zapobiegania wypaleniu zawodowemu. 

Wykazywanie rzeczywistego zainteresowania pracownikami oraz docenianie ich starań w pracy wzmacnia w nich poczucie, że są ważni dla swojego pracodawcy. Zaplanowanie ścieżki kariery na wybranym stanowisku dzięki wykorzystaniu starannie zaprojektowanych matryc kompetencji, umożliwienie rozwoju oraz awansu podnosi motywację i satysfakcję z pracy, a także sprawia, że pracownik mocniej wierzy we własne możliwości. 

Dla pracowników produkcji osobą pierwszego kontaktu jest bezpośredni przełożony. Nawet najlepiej zorganizowany dział HR nie zatrzyma pracownika, który napotyka problemy w kontakcie ze swoim kierownikiem. Podczas dobierania kadry zarządzającej warto dokładnie zweryfikować umiejętności miękkie kandydatów – empatia i otwartość na potrzeby pracownika stanowią solidne fundamenty pozwalające zapobiegać wypaleniu zawodowemu podwładnych. 

Problem wypalenia zawodowego dotyka najczęściej osoby zaangażowane w swoje obowiązki. Starannie przemyślana polityka przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu pozwoli organizacji zatrzymać w szeregach firmy najbardziej oddanych pracowników, których praca przekłada się na lepszą stabilność oraz efektywność całego zakładu. 

Bibliografia:

https://zpp.net.pl/wp-content/uploads/2022/02/Raport_WZNC_2022_digital_poprawiony.pdf;
https://www.humanitas.edu.pl/resources/upload/dokumenty/Wydawnictwo/Zarzadzanie_zeszyt/Zarz%201_2013%20podzielone/znanska.pdf;
http://piz.san.edu.pl/docs/e-XI-1.pdf#page=23.